DALI Protokolü

DALI (Digital Addressable Lighting Interface) protokolü, birçok sistemde aydınlatma kontrolü için yaygın olarak kullanılan bir dijital iletişim standardıdır. Temel amacı, aydınlatma armatürleri ve kontrol cihazları arasında iki yönlü iletişim sağlamaktır. DALI protokolü, kolay kurulum ve yönetim imkanı sunarak daha verimli aydınlatma sistemleri tasarlanmasına olanak tanır.

DALI Protokolü Nasıl Çalışır?

DALI protokolü, iki kablo üzerinden veri ve enerji taşıyan bir dijital iletişim sistemidir. Bu kablolar, aydınlatma armatürlerine komutlar gönderir ve aynı zamanda armatürlerden çeşitli bilgiler alır. DALI, maksimum 64 aydınlatma cihazını bireysel adresler kullanarak kontrol etme yeteneğine sahiptir. Bu adreslenebilirlik, her bir armatürün bağımsız olarak kontrol edilmesine ve yönetilmesine olanak sağlar. Kontrolcü ile DALI aydınlatma ekipmanları arasındaki haberleşme, tek çift kablo üzerinden gerçekleştirilir ve kabloların polarizasyonuna dikkat edilmesi gerekmez. Yani, kabloların artı veya eksi uçlarını doğru bağlama zorunluluğu yoktur. Birçok haberleşme protokolünden farklı olarak, DALI hattındaki haberleşme voltajı cihazlar tarafından değil, ayrı bir güç kaynağı tarafından sağlanır.

DALI sisteminin çalışma prensibi şu temellere dayanır:

1. Komut Gönderimi: DALI kontrol cihazı, bağlı aydınlatma armatürlerine çeşitli komutlar gönderebilir. Bu komutlar arasında aydınlatmanın açılması, kapatılması, parlaklık seviyesinin ayarlanması gibi işlemler bulunur.
2. Adresleme: Her bir DALI armatürü, kendine has bir dijital adrese sahip olur. Bu adres, belirli bir cihaza komut gönderilmesini sağlar. 64’e kadar cihaz adreslenebilir, ayrıca gruplar oluşturularak birden fazla armatür aynı anda kontrol edilebilir. Aynı anda aynı parlaklık derecesinde çalışmasını istediğimiz cihazları gruplayarak bu işlemleri gerçekleştirebiliriz.
3. İki Yönlü İletişim: DALI sistemi, yalnızca komut göndermekle kalmaz, aynı zamanda armatürlerden geri bildirim de alır. Örneğin, bir armatürün durumu, hatası veya enerji kullanımı gibi bilgiler kontrol cihazına iletilebilir.
4. Senaryolar ve Zamanlayıcılar: DALI sistemi, belirli zamanlarda veya önceden tanımlanmış senaryolara göre esnek bir şekilde çalışabilir. Örneğin, bir tünelin aydınlatmasında, hava karardıktan sonra sürücülerin karanlıktan aniden yoğun ışığa girip zorlanmalarını önlemek amacıyla, parlaklık kademeli olarak azaltılabilir. Böyle bir senaryoda, hava karardığında tünel içindeki aydınlatma seviyeleri neredeyse yarı yarıya düşürülebilir. Bu tür akıllı senaryolar, sürücü güvenliğini artırırken enerji verimliliği sağlamaya da yardımcı olur.

DALI protokolü, geleneksel aydınlatma kontrol sistemlerine kıyasla daha esnek ve verimli bir çözüm sunar. Özellikle ticari binalar ve büyük ölçekli projelerde, enerji tasarrufunu artırarak maliyetleri düşürmeye yardımcı olur.

DALI Protokolü’nde Adresleme

Her bir DALI cihazı, 0’dan 63’e kadar numaralandırılan bir dijital adresle tanımlanır. Bu, tek bir DALI ağı içinde en fazla 64 cihazın bireysel olarak adreslenebileceğini gösterir. Bu adresler, her bir cihazın bağımsız olarak kontrol edilebilmesini sağlar. Örneğin, belirli bir armatüre parlaklık komutu gönderilirken, diğerleri etkilenmez. DALI sisteminde, cihazlar sadece bireysel adreslerle kontrol edilmekle kalmaz, aynı zamanda 16 farklı grup adresine atanabilirler. Bu, birden fazla armatürün aynı anda kontrol edilmesini sağlar. Örneğin, bir odadaki tüm lambalar aynı anda açılıp kapatılabilir veya parlaklıkları ayarlanabilir. Grup adresleme, özellikle büyük mekanlarda aydınlatma senaryolarını yönetmek için oldukça kullanışlıdır. DALI adresleri, sistemin kurulumu sırasında kolayca programlanabilir veya değiştirilebilir. Bu adresleme işlemi, bir DALI kontrol ünitesi veya bilgisayar aracılığıyla yapılabilir. Böylece herhangi bir cihazın adresi gerektiğinde yeniden yapılandırılabilir veya yeni cihazlar eklenebilir.

DALI Protokolü’nde iki tip veri çerçevesi kullanılır:

1. Forward Frame: Bu çerçeve, kontrolcü (controller) cihazdan aydınlatma ekipmanına (DALI ballast) doğru gönderilen veri çerçevesidir. Forward frame ile kontrol cihazı, aydınlatma ekipmanlarına komutlar ve sorgular gönderir.

Forward frame, kontrol cihazından (controller) aydınlatma ekipmanlarına (örneğin DALI ballast) gönderilen komut veya sorgu veri paketidir. Bu komutlar, armatürlerin parlaklık seviyesini ayarlamak, açma-kapama komutlarını vermek veya cihaz durumlarını sorgulamak için kullanılır.

Forward frame, 16 bit uzunluğundadır:

• İlk 8 bit: Adresleme ve komutlar için kullanılır.
• Sonraki 8 bit: Veriyi içerir, yani cihazdan yapılması istenen eylemi belirtir.

Address (Adres): 0’dan 63’e kadar olan cihaz adreslerini veya grup adreslerini içerir.

Command/Data (Komut/Veri): Cihaza gönderilen belirli bir eylemi ifade eder, örneğin “parlaklığı %50’ye ayarla” komutu.

• Backward Frame: Bu çerçeve, aydınlatma ekipmanından kontrol cihazına geri gönderilen yanıttır. Backward frame, genellikle ekipmanların durumunu, hatalarını veya diğer geri bildirimleri iletmek için kullanılır.

Backward frame, 8 bit uzunluğundadır:

• İlk 4 bit: Durum raporu (örneğin cihazın düzgün çalışıp çalışmadığı).
• Sonraki 4 bit: Geri bildirim verileri (örneğin parlaklık seviyesi, arıza durumu).

Bir örnek vermek gerekirse kontrolcü cihazın 2 numaralı adreste bulunan lambanın parlaklık seviyesini öğrenmek istediğini düşünelim. Bu durumda, kontrolcü bir forward frame gönderir ve bu mesaj DALI hattında bulunan tüm cihazlara ulaşır. Ancak, bu mesaj yalnızca 2 numaralı adreste bulunan cihaza hitap eder. Cihaz, aldığı bu komut doğrultusunda durumu hakkında bir backward frame ile yanıt verir. Bu cevap, yalnızca 2 numaralı adresteki cihazdan gelir ve kontrolcü bu cevabı değerlendirir bu çift yönlü iletişim sayesinde, DALI sistemi cihazlardan düzenli geri bildirim alarak aydınlatma sisteminin durumu hakkında bilgi sahibi olabilir ve gerektiğinde müdahalede bulunabilir.

Forward Frame Örneği:

• Adres: 2 numaralı cihaz
• Komut: Parlaklık seviyesini sorgula

Forward frame bu durumda şu şekilde olur:

Forward Frame=00000010(Adres)+01010101(Komut)

Burada, adres kısmı 2 numaralı cihazı, komut kısmı ise parlaklık sorgusunu ifade eder.

Backward Frame Örneği:

• Durum: Cihaz normal çalışıyor (0001)
• Veri: Parlaklık seviyesi %60 (0110)

Cihaz bu durumu bir backward frame ile şu şekilde rapor eder:

Backward Frame=0001(Durum)+0110(Veri)

Özetle, DALI protokolü, aydınlatma sistemlerinde geniş bir kontrol imkanı sunar, kullanıcıların mekanlarını daha iyi yönetmelerine olanak tanır. Bu teknoloji, sistemlerin kurulumu ve bakımı konusunda kullanıcıya büyük kolaylıklar getirir. DALI’nin sunduğu esneklik, özellikle büyük projelerde, sistemlerin verimli ve etkili bir şekilde çalışmasını destekler.